پایگاه اطلاع رسانی استانداری گلستان

پیشینه صنایع دستی در جلگه گرگان به قرن ها می رسد. هنر سفال و آبگینه سالیان سال آتش کوره ها را گرم نگه می داشت. دوره تاریخی سفال جرجان، از دوره ساسانی آغاز، و در دوره صفوی به پایان می رسد. در قرون اولیه اسلامی هم، سوم تا ششم هجری، علاوه بر سفال شیشه هم ارمغان دستان جرجانی ها بوده است.جدا از سفال و شیشه که دیگر به فراموشی سپرده شده اند، صنایع دستی که هم اکنون می توان از آنها به عنوان صنایع دستی استان گلستان سخن گفت،عبارتند از:
قالی و قالیچه ترکمن، پارچه های ابریشمی، جاجیمچه، نمد، پلاس، سوزن دوزی(سیاه دوزی)، زیور آلات ترکمنی

فرش: فرش استان با تعداد نقشه ها و سابقه طولانی یکی از اصیلترین هنرها در عرصه هنر ایران زمین است.طیف وسیعی از اقشار مختلف استان در ارتباط با صنعت فرش از جمله ریسندگان نخ، رنگرزان، تجار، بافندگان، نخ فروشان و طراحان اشتغال دارند، لذا توجه به این هنر و صنعت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وجود مواد اولیه فرش و ایجاد پل ارتباطی بین بافنده و طراح و نقاش مهمترین عامل در تولید فرش است و با توجه به اینکه تولید ، سرچشمه تجارت و تجارت محرک تولید مي باشد، باید با محور قرار دادن تولید، حمایت  از بنگاه‎های تولیدی،صنفی و ایجاد بسترهای لازم برای متنوع‎سازی محصولات تولیدی، تکمیل زیرساخت‎های لازم را بر مبنای مشتری مداری با همکاری دست اندر کاران مربوطه توسعه دهیم تا امکان ورود تولیدات فرش استان وصنایع وابسته به آن را در مسیر بازارهای بین‎المللی و تجارت را فراهم آوریم.

بازارهای جهان سالانه خریدار بیش از 36 تن فرش دستباف گلستان است، بافندگان گلستانی در قالب ‪ 9 شرکت تعاونی ،کارگاه، صنعتی آمیخته ازعشق و دلداگی را خلق می‌کنند

فرش دستباف و ترکمن در استان گلستان بیش از شش هزار سال سابقه دارد و در طول این سالها بیش از ‪ ۸۱۱طرح و نماد روی آنها بافته شده و راز این نمادها که هر کدام براساس چه باور و اعتقادی هستند، شناسایی شده است
"آینه گل، ماری گل، قابسه گل، درناق گل،ارساری گل، جوال گل و غیره از جمله نقوش فرشهای ترکمن استان هستند و مقصد بیشتر دستبافته های هنرمندان گلستانی فرانسه ، مکزیک ، لبنان ، ایتالیا ، و آلمان است.
70 هزار بافنده در استان گلستان فعالیت دارند که بیشتر در گنبدکاووس ، کلاله، مراوه تپه، مینودشت، علی آبادکتول، آق قلا، بندرترکمن و آزادشهر ساکن هستند.
سالانه حدود 600 مترمربع تابلو فرش، 500 متر مربع فرش نایین و 17 هزار مترمربع گبه در این مناطق تولید می شود.

نقوش فرش اصیل ترکمن ذهنی یا حفظی باف است و زنان ترکمن در تولید این دستبافته، آرمانها و اندیشه هایشان را با رنگهای دلخواه بر روی تار قالی گره می زنند تا تابلویی زیبا و مانا پیش روی مجسم سازند.
دارهای قالی بیشتر از نوع افقی و متحرک بوده و به همراه کوچ ایل جابجا می شود و در سالهای اخیر استفاده از دارهای عمودی نیز در این منطقه رونق یافته است.

پارچه های ابریشمی: این پارچه ها شامل: لباس، روسری، شال گردن، چادر شب و نوار حاشیه ای لباس می باشد.این بافته ها تا چند دهه پیش تر، پوشاک و البسه غالب مردمان منطقه بوده و هم اکنون از آنها در جشن ها و مراسم محلی استفاده می شود،همچنین لباس های قرمز کونیک،که از لباسهای سنتی ترکمنی محسوب می شود، هنر دست ابریشم بافانی است که بیشترشان در روستای کسر، حوالی شهرستان کلاله، به سر می برند.
جاجیمچه: این محصول که هنر دست بانوان روستای زیارت شهرستان گرگان می باشد، دستبافی است که به طور سنتی از پشم بافته شده و به عنوان زیرانداز استفاده می گردد؛ ولی امروزه همپای توسعه این صنعت، مصرف آن از تنوع بیشتری برخوردار شده و به عنوان روکش مبلمان، پشتی، کیف، کفش، پادری از آن استفاده می گردد.
نمد: نمد از زیراندازهای قدیمی است که با در هم تنیدن پشم و آب صابون در طرحی ساده و اصیل نقش زده می شود.از ویژگیهای این محصول،گرمی،استحکام،نفوذناپذیری نسبت به رطوبت و ارزانی آن است. از مناطق مهم تولید نمد در استان گلستان، می توان به شهرستان علی آباد و مناطق ترکمن نشین اشاره داشت. عشایر ترکمن علاوه بر استفاده از نمد به عنوان کفپوش، برای ساخت خانه،یورت و زین اسب نیز از آن بهره می گیرند. نقوش اصیل ترکمنی عبارتند از:شاخ قوچ،عقرب زرد و چشم شتر.

پلاس: پلاس یا همان گلیم، دستبافی بدون پرز بوده که از هزار سال پیش با طرحی ذهنی بافته می شده است. نقشه های آن بیشتر از تکرار گل های کوچک تشکیل می گردد که در این میان گل آیدی قدیمی ترین نقش پلاس است.این نقش شامل نه گلبرگ است از این رو در میان ترکمنان که عدد نه را مقدس می شمارند، بسیار مورد احترام است.مهمترین مراکز بافت پلاس، شهرستان های گنبد، کلاله،آق قلا است.

سوزن دوزی(سیاه دوزی): این نوع دوخت که در بین ترکمن ها با نام های کشته،کوجمه،ایلمه معروف است در گذشته کاربرد فراوانی در بین آنان داشته؛ ولی امروزه تنها برای تزیین لباس های مردانه،زنانه و کودکانه و همچنین انواع پرده و رومیزی به کار می رود.نقوش مورد استفاده در سوزن دوزی ها بیشتر هندسی و متقارن بوده و به صورت ذهنی دوخته می شود. نقوشی نظیر: مؤی (عنکبوت)، ساری ایچیان(عقرب)، قوچان(شاخ قوچ)، نمونه طرح هایی از این هنرند.

زیورآلات ترکمنی: این زیورآلات که اصالتی دیرین به قدمت تاریخ دارندبیشتر به صورت قطعاتی درشت از نقره است که بر سطح آنها طرح هایی استلیزه از گل و گیاه و نقش هایی جادویی حک شده است. علاوه بر این نقوش از نگین های عقیق یا شیشه های رنگین هم برای تزیین آنها استفاده می شود.گفتنی آن که چون ترکمن ها به سبب اعتقادات مذهبی خود کاربرد طرح انسان و دیگر موجودات جاندار را جایز نمی دانند در آثار هنری آنان تنها طرح های انتزاعی به چشم می خورد.