گُمیشان یا کمیش دپه یکی از شهرستان های استان گلستان میباشد. این شهر در شمالی ترین قسمت حاشیه شرقی دریای خزر قرار دارد و از طرف شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به بندرترکمن، از شرق به آق قلا و از طرف غرب به دریای خزر ختم می شود، این شهر با بندر ترکمن حدود ۱۹٫۵ کیلومتر فاصله دارد. کمیش دپه در سال ۸۸ از شهرستان ترکمن جداشده و «شهرستان گمیشان» نامیده شد. نام محلی شهر کمیش دپه از واژه ترکمنی کُمیش دَفه گرفته شده و به معنی «تپه نقرهای» است. این شهر یکی از قدیمی ترین شهرهای ترکمن نشین شمال ایران می باشد که پیشینه تاریخی کهنی دارد. 100% جمعیت شهر را ترکمن ها تشکیل می دهند. محمدعلی شاه قاجار قبل از مهاجرت به اودسا واقع در روسیه (در قضایای مربوط به: به توپ بستن مجلس)، مدتی در این شهر اقامت داشته است.
سوابق تاریخی منطقه ای که کمیش دپه در آن پدید آمده از زمان اشکانیان تا دوران اخیر تامین کننده بخشی از نیازهای قاره اروپا بوده است، و به شواهد برخی از متون تاریخی رودخانه گرگان از طریق کمیش دپه به دریای خزر وارد می شده است. مسیر قدیمی رودخانه گرگان در لبه جنوبی تپه " کوره سو " معروف به " کهنه گرگان " و ادامه آن به بنام " پرسی آقن " از وسط کمیش دپه گذشته و به دریای خزر می ریزد . کمیش دپه در اوج شکوفایی جزیره آبسکون ، انتهای راه خاکی و آغاز راه آبی جاده ابریشم در قسمت آسیایی بوده است، در این اواخر نیز ناوداران ( کشتیهای چوبی بزرگ بادبانی ) کمیش دپه با مراو ده کالای تجاری با دنیای خارج ادامه دهندگان راه آبسکونیان بوده اند و مردم آن با شهر های ساحلی شمال کشور از جمله بندر گز، بندر انزلی و از طرف شرق با شهرهای استر آباد و جرجان و در آنسوی مرز با بنادر حسنقلی، چلکن، حاجی طرخان، باکو مراوده داشته و داد و ستد میکردند. ( هنوز آثار خرابه های تاسیسات به نام گمرک خانه در ۲ کیلومتری غرب کمیش دپه موجود می باشد ) بطور کلی کمیش دپه در تاریخ معاصر ایران نامی آشنا برای مردم ایران و شوروی سابق بوده است . محمد علی قورخانچی صولت نظام به سال ۱۳۲۰ ه.ق در گزارش خود چنین می نویسد : طایفه جعفر بای ساکن کمیش دپه از حیث پاکی و تمیزی و ثروت نخستین طایفه یموت است، از حیث میل و لباس خیلی خوبند و همه صبحها خودشان را با صابونهای معطر شسته و در زمستانها با گالش و پوتین و نیم پالتو راه می روند، بازارشان رواجی دارد و همه قسم اقمشه روسی، خرازی و سماور و ظروف حاجی طرخان و قند و چای به فروش می رسد، و همچنین در سفر نامه رضا خان به مازندران راجع به کمیش دپه می نویسد.... میان اهالی گدایی و سئوال عیب است، در این قریه هیچ گدایی دیده نمی شود . قبل از شکلگیری کمیش دپه به شکل امروزی حد اقل سه اثر مهم که قدمت آنها به قبل از اسلام می رسند در نزدیکی آن شهر وجود دارند که در بوجود آمدن شهر مخصوصا دیوار دفاعی بی تاثیر نبودند، از آن جمله به آثار کمیش دپه جیک، تپه کوره سو ( دوره تاریخی اسلامی ) و دیوار دفاعی گرگان ( قزل آلانگ ) مربوط به دوره ( پارت و ساسانی ) اشاره نمود . در خصوص شکلگیری کمیش دپه به شکل امروزی حرف و حدیث فراوان است، آنچه ازقراین وشواهد بر می آید اینکه کمیش دپه به سال ۱۲۳۰ ه.ق در محل کنونی برقرار بوده است. بنا بر اظهارات آقای ستوده در جلد پنجم کتاب از آستارا تا آستارباد آمده است که موراویو در سال ۱۲۳۰ ه.ق به گموش تپه آمده و با مردم گموش تپه (کمیش دپه) راجع به جزیره آبسکون سوالاتی کرده است. در کتاب تاریخ گرگان راجع به کمیش دپه آمده است، که محمد علی شاه قاجار در سال ۱۹۱۱ میلادی مصادف با ۱۳۳۰ ه.ق از طریق راه آبی از خاک روسیه در خاک گمش تپه پیاده شده و دست به اقداماتی زده است، در همان سالها گمرک گمش تپه دایر بوده و در سال ۱۳۳۴ ه.ق در زمان جنگ جهانی اول بسته شده است. همچنین قدمت تاسیس و سوابق ادارات مختلف از جمله تاسیس شهرداری انرا به سال ۱۲۷۳ ه.ق و یا به قولی به ۱۳۰۹ ه.ش و تاسیس اداره فرهنگ را به سال ۱۳۰۴ ه.ش می دانند، به هر حال قدمت کمیش دپه به شکل امروزی به زمان قاجار و پهلوی اول می رسد.
اقتصاد گمیشان گمیشان در گذشته تمام امکانات یک شهر از قبیل بندر تجاری، گمرک خانه، شهربانی، شهرداری و... را دارا بود ولی با رویکار آمدن دولت پهلوی با بی مهری رضاخان مواجه می شود و تمام امکانات این شهر را به بندر شاه(بندر ترکمن فعلی) منتقل می کند و از آن پس کمیش دپه به شهری متروک تبدیل می شود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان با بیمهری دولتمردان مواجه می شود و پس از سالیان طولانی در سال 88 به شهرستان تبدیل می شود ولی همچنان با وجود شهرستان شدن این شهر پیشرفت چندانی نمی کند. اقتصاد شهر در حال حاضر بر اساس تولید فرش و گلیم، صیادی و تولید خاویار، کشاورزی و صنایع دستی رونق دارد. بیشتر مردم این شهر به کار صیادی و کشاورزی مشغولغند، بزرگترین سایت پرورش میگو در شمال کشور در قالب 4 هزار هکتار در این شهرستان می باشد.
دیدنی های گمیشان از دیدنیهای این شهر خانههای چوبی دو طبقه می باشد که قدمت بعضی از آنها به دوران قاجار می رسد.
دیوار دفاعی گرگان مربوط به دوره ساسانیان که از شهرستان کلاله آغاز میشود با طی حدود دویست کیلومتر در این شهرستان به دریا منتهی میشود. این دیوار بزرگترین دیوار جهان پس از دیوار چین است. تالاب بین المللی گمیشان یکی از زیباترین تالاب های شمال کشور در حاشیه شرقی دریای خزر می باشد که هر ساله پذیرای پرندگان مهاجر زیادی می باشد. بازار هفتگی این شهر در روز چهارشنبه می باشد. تپه باستانی کوره سو در 4 کیلومتر غرب این شهر واقع است که اشیا تاریخی ارزشمندی از آن پیدا شده است.
تالاب بین المللی گمیشان تالاب گمیشان با ۲۰هزار هکتار وسعت در شرق گمیشان واقع شده که سالانه پذیرای گردشگران زیادی از سراسر کشور است. این تالاب با گسترش طولی جنوبی - شمالی است که ضلع جنوبی آن مصب رود گرگان، مرز شمالی مصب رود اترک و مرز غربی محدود به نواری از تپههای شنی است که این محل را از دریای خزر جدا میکند. تالاب گمیشان علاوه بر تاثیر مثبت در آب و هوای منطقه، زیستگاه بسیاری از گونههای جانوری و گیاهی بوده و طبق پژوهشهای انجام شده از غنای ژنتیکی برخوردار بوده و هنوز نیز مورد توجه دانشپژوهان در این زمینه است. از سوی دیگر با توجه به ویژگیهایی از قبیل میزان شوری و اتصال به دریا باید اکوسیستمهای آبی تالاب گمیشان و نیز خلیج گرگان را جدا از دیگر اکوسیستمهای آبی استان گلستان طبقهبندی کرد. تالاب گمیشان در فصلهای مهاجرت پرندگان بخصوص در پاییز و زمستان، پناهگاه امنی برای پرندگان بوده و مکانی ارزشمند برای تخمریزی و زمستانگذرانی آنها است. درباره پرندگان آبزی این منطقه باید گفت که چنگر فراوانترین پرنده این تالاب است و نیز این محل یکی از زیستگاههای مناسب برای گونههای مرغابی، پلیکان و غازها است. همچنین در این تالاب، ۲۰ گونه ماهی شناسایی شده که چهار گونه دارای ارزش بهرهبرداری اقتصادی بوده و برخی از گونههای ماهیان مانند کپور و کلمه برای تولیدمثل از اواخر زمستان تا اواسط بهار بهاین منطقه مهاجرت میکنند.
بازگشت |