در استان سرسبز گلستان و در میان شهرهای آن تنها شهری که خصایص کهن خود را حفظ کرده است شهر گرگان می باشد که سابقه سکونت استان در آن به هزاره ششم پیش ازمیلاد می رسد، این شهر در پیش از 1316 خورشیدی استرآباد نامیده می شد و محله های قدیم آن از قبیل سرچشمه، نعلبندان، شیرکش و … یادآور گذشته پرشکوه گرگان می باشد.
محققان، سیاحان و جهانگردان مختلفی از این شهر و بافت زیبای شهری آن که در نهایت هماهنگی خود را در آغوش طبیعت گسترده، دیدن کرده اند، از بناهای به یادماندنی و تاریخی گرگان که نظر هر بیننده ای را جلب می کند می توان مسجد جامع (سلجوقی)، امامزاده نور (سلجوقی)، مدرسه عمادیه (اوایل قاجار)، مجموعه تقوی، باقری (قاجار) و … را نام برد که هر کدام از این بنا ها در جایگاه خود قابل بررسی و معرفی هر چه بهتر هستند.در اینجا به امامزاده نور اشاره می کنم.
اسحاق بن موسی بن جعفر برادر تنی امام رضا (ع) است. یکی از نکات جالب و دیدنی در خصوص این امامزاده، آن است که هنگام تحویل سال نو بیش از 2000 نفر در امامزاده نور گرگان تجمع می‌کنند و پس از پایان مراسم تحویل سال به همه آنها کارت‌های تبریک و نقل و سکه اهدا می‌شود.آرامگاه اسحاق بن موسى بن جعفر(ع) معروف به مشهد نور، از بناهاي دورة سلجوقى در شهرگرگان. اين بنا در مركز شهر گرگان، درگذر سرچشمه از محلة سبزه مشهد قرار دارد.
ویژگی های تاریخی و پیشینه تحقیقاتی امام زاده نور
امامزاده اسحاق معروف به امامزاده نور که نسبت آن به حضرت موسی کاظم منتهی می گردد و از ابنیه قرن نهم هجری ( دوره سلجوقی ) محسوب می شودبهترین ارزیابی تاریخی از این زیارتگاه توسط سوکک p.p.soucek در دوران پر اهمیت معماری ایرانی است؛ همچنین نصرالله مشکوتی مطالبی در رابطه با آن ارائه کرده که در هر صورت هر دو این مطالب حاوی اطلاعات بسیار کمی در رابطه با بنا می باشند همچنین پروفسور روبرت هیلن براند در سال 1351 خورشیدی بنا را مورد بررسی و مطالعه قرار داد ومقاله ای در ارتباط با آن منتشر کرده اند.
آراء محققان دربارة اين بنا تا حدودي متناقض است، چه برخى به استناد كتيبة حك شده بر چارچوب در قديمى ساختمان، آن را مربوط به سدة 9ق و برخى بدون ارائة ادلة كافى آن را متعلق به بناهاي سدة 8ق و شماري با توجه به تزيينات آجري بنا، مربوط به سدة 6ق و يا اواخر سدة 6 و اوايل سدة 7ق دانسته‌اند؛ اما با توجه به تاريخ 525ق كه بر صندوق چوبى مرقدامام زاده حك شده است به نظر مى‌رسد كه بنا در اين تاريخ ساخته شده باشد.
این بنا از لحاظ تزئینات آجری شکل کثیرالاضلاع و 12 ضلعی ساخته شده و دارای محراب گچبری، دو لنگه در قدیمی و صندوق چوبی نفیس که روی مرقد می باشد از ابنیه قرن نهم به شمار می آید. تاریخ سال 867 هجری بر روی در آن حک شده مرقد که در داخل صندوق چوبی شکل قرار داده شده از گچ می باشد در روی چهار بدنه آن آیاتی از کلام الله مجید به خط کوفی باقیمانده است ظرافت گچبری و دقتی که در ترسیم خطوط آن به کار رفته حاکی از هنرمندی خطاط و نقاش مرقد است. (ميرزا ابراهيم ؛ 1355 ، 14)
بررسی و ارزیابی شکل ابتدایی امامزاده با اطلاعات کنونی موجود در بنا بسیار مشکل می باشد؛ فقدان نوشته های تاریخی، کتیبه های اصلی و عدم امکان بررسی وضعیت واقعی سقف کار را بسیار سخت می کند. اما برآمدگی های کناری نشان می دهد که سقف تا اندازه ای روی بدنه اصلی بنا طراحی شده است .موقعیت قطعات کوچک تزئینی در نما نشان می دهد که کتیبه ها درست در بالای آنها قرار گرفته است بنابراین هم ارتفاع داخلی و هم ارتفاع خارجی نشان می دهد که ارتفاع بنا تغییرچندانی نکرده است.
معماری داخلی
ضريح و مرقد: ضريح فلزي داراي كتيبه‌هايى از آياتى از سوره هاي 91 و 93 قرآن مجيد در 4 جانب خود و نيز اشعاري در وصف امام زاده است. در ضلع شرقى نام خطاط، احمد نجفى زنجانى و تاريخ 1384ق حك شده است. مرقد نيز در وسط محوطة درونى بنا كار گرفته از گچ است و بر روي 4 بدنة آن آياتى از قرآن مجيد به خط كوفى ممتاز باقى مانده. كه به نظر مى‌رسد تاكنون به درستى قرائت نشده است. بر روي مرقد، صندوق چوبى مشبكى نهاده‌اند و آيت الكرسى (بقره/2/255-257) به خط كوفى قديم بر حاشية بالاي صندوق و بسيار گود كنده شده است. اين كتيبه از بخش بالاي ضلع غربى صندوق آغاز شده، و در ضلع شمالى تا ضلع شرقى امتداد يافته است و در ضلع جنوبى با تاريخ 525ق خاتمه مى‌يابد.
محراب: در ضلع جنوب غربى بنا محرابى با گچ بري بسيار زيبا و پركار وجود دارد. كه به صورت گود و برجسته و بدون استفاده از رنگ در تزيينات، كار شده است. احتمالاً بخشهاي ديگر محراب نيز داراي تزيينات گچ بري بوده، و اكنون تنها لچكيهاي طرفين قوس محراب و تا اندازه‌اي حاشية آن باقى مانده است. در زاوية درونى طاق محراب دو ستون باريك گچى ديده مى‌شود كه تزيينات گچ كاري درون طاقچه، ميان آن قرار دارد. تزيينات اين بخش شامل چند قطعة مشبك و چند پيچك زنجيره‌اي است. به گفتة هيلن براند اين نوع قاب بنديها برگرفته از گچ‌بريهاي سامره است و نمونة تزيينات آن نيز در مسجد جامع نايين وجود دارد. در هر يك از لچكيهاي محراب، شمسه‌اي با حاشية گل‌دار وجود دارد كه در مركز شمسه كلمة «الله» به خط نسخ كنده شده است. فضاي باقى ماندة درون هر لچكى و طاق محراب با تزييناتى چون بته جقه‌هاي مشبك و پيچك پر شده است. روي هر يك از نقوش ياد شده با سوراخهايى متعدد اشكال هندسى بديعى پديد آمده كه قابل مقايسه با گچ‌بريهاي سامره است. همچنين معكوس نوشتن بخشى از آن نيز سبب درهم تنيدگى خطوط و دشواري در قرائت آن شده است.
درِ قديمى: تزيينات اين در به شيوة كنده‌كاري و نقوش گل و برگ و طرح ترنجى در وسط است. بر چهارچوبة اين در كتيبه‌اي كنده‌كاري شده كه نخستين بار توسط رابينو قرائت شده است. از قرائت جديد چنين برمى‌آيد كه رابينو در خواندن برخى اسامى و كلمات به خطا رفته است به نوشتة كتيبة موجود، اين در به فرمان امير بهادر فرزند امير جلال‌الدين بايزيد و توسط فردي به نام حاجى محمد در تاريخ 857ق ساخته شده، و وقف بناي معروف به مشهدنور گرديده است.
