امروز به عشاق حسين، زهرا دهد مزد عزا
يک عده را درمان دهد، يک عده بخشش در جزا
يک عده را مشهد برد، يک عده را ديدار حج
باشد که مزد ما شود، تعجيل در امر فرج
محرم و صفر يادآور غربت و مظلوميت و غم و آه آل رسول با همه اتفاقات دردناکي که در اين دو ماه براي ائمه اطهار(ع) به وجود آمده به پايان رسيد.

ماه ربيع الاول، بهار ماه ها
ماه ربيع الاول، به خاطر دو بشارت بزرگ و خاطره شيرين و به يادماندني از دو شخصيت والا و دو منجي جهان بشريت ماه پربرکت و ماه مبارک و بهار ماه ها به شمار مي رود:
خاطره با شکوه ولادت با سعادت رهبر عالم اسلام حضرت ختمي مرتبت 53 سال قبل از هجرت در هفدهم اين ماه در خانه کوچک حضرت عبدالله عليه السلام و از مادري عفيف بنام آمنه رخ داد . که تولد آن حضرت بسان خورشيدي فروزان و نور اميدي در تاريکي شب جاهليت و همراه با حوادث مهم و معجزه آسائي همچون خاموشي آتکشده فارس و سرنگوني بتها در کعبه و … ، بر قلب تشنگان حق و عدالت تابيد و نظام شرک و بت پرستي را واژگون، و نظام توحيدي اسلام و قرآن را پي ريزي کرد .
هشتاد و سه سال پس از هجرت يعني درست به فاصله 136 سال، فجر صادق امامت و ولايت يعني فرزند برومند آن حضرت امام صادق عليه السلام در همين روز ديده به جهان گشود .
از آنجا که هجرت پيامبر اکرم(ص) که سرچشمه دگرگونيِ عميق در جهانِ اسلام و عزّت و شوکت مسلمين شد و داستان ” ليلة‌المبيت” در اين ماه واقع شده و هشتم اين ماه مصادف است با شهادت امام حسن عسکري عليه السلام که پس از يک دوره شش ساله امامت آن حضرت که با شرائط دشوار حاکم بر زمان همراه بود، سرانجام معتمد عباسي آن حضرت را مسموم و شيعيان او را در اندوه بي پايان فرو برد.همچنين آغاز امامت پربرکت حضرت بقية‌الله (ارواحنا فداه) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نيز است، اين ماه‌ بهار ماه‌هاي خداوند است.

مراقبت در ماه ربيع‏ الاول
« بهار ماه‏ ها » ربيع الاول است چرا که آثار رحمت الهي و ذخاير برکات خداوندي در اين ماه پديدار مي‏ شود و انوار جمال الهي بر زمين و زمينيان مي‏ تابد . ولادت رسول اکرم‏ صلي الله عليه وآله که مثل آن در گيتي اتفاق نيفتاده ، در اين ماه بوده است . آري اشرف و سيد موجودات و نزديک‏ ترين خلق به خدا در چنين روزهايي به دنيا آمد .
مسلمان مراقب بايد در شکر اين نعمت‏ عظيم کوشش‏ فراوان کند و رحمت‏ وسيع خداوندي را براي‏ خود فراهم سازد . تمامي ماه‏ ربيع را غنيمت‏ شمرده ، با توسلات و مناجات خود را از الطاف حق بهره‏ مند سازد .
با اخلاص و اداي شکر اين نعمت‏ بسيار بزرگ به معرفت‏ خود افزوده ، از صفات پسنديده بهره‏ برداري کند . درون خود را مرکز تجلي انوار الهي نمايد و از غفلت و سهو دوري گزيند تا در فردوس اعلا با نبيين ، شهدا و صديقين همنشين شود .
کسب معرفت و ذکر و شکر ، عبادات روحي ، و تلاش جسمي در طاعات از عبادات بدني است که مسلمان مراقب بايد نسبت‏ به آنها اهتمام داشته باشد .
پس بر انسان مسلمان که برتري رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم ) را قبول داشته و مراقب رفتار با مولايش مي باشد واجب است در اين ماه به شکرانه ارازني شدن آن نعمت بزرگ به عبادتي از سر شور و اشتياق بپردازد،گرچه عبادات شبانه روزي عالميان هرگز در خور چنين نعمتي نخواهد بود اما “آنچه سعي است ما در طلبش بنماييم”.

نگاهي به مناسبت هاي ماه ربيع الاول
ماه ربيع الاول، سومين ماه تاريخ هجري قمري و از ماه هاي معروف و سرنوشت ساز تاريخ اسلام است.
حوادث و رويدادهاي مهمي در اين ماه به وقوع پيوست که سرنوشت بشريت را دگرگون ساخت، بدين جهت از جايگاه مهم و ويژه اي برخوردار است و مسلمانان عالم هميشه آن را با ديدگاه خاصي مي نگرند.
گرچه ربيع الاول بسان ساير ماه هاي سال توأم با حوادث تلخ و شيرين و رويدادهاي تأسف بار از جمله شهادت امام حسن عسکري عليه السلام است، وليکن با وجود چند رويداد حزن انگيز، در نزد شيعيان، اما به خاطر وقايع شادي آفرين از ايام مسرت بخش و دلنواز محسوب مي گردد.
بدين منظور در اين مقال تنها به چند رويداد خاطره انگيز و شادي آفرين در صدر اسلام و تاريخ پرافتخار تشيع اشاره مي کنيم و آن ها عبارت اند از:
1 – ميلاد فرخنده پيامبر اسلام(ص)؛
2- ازدواج حضرت محمد(ص) با حضرت خديجه(س)؛
3- هجرت سرنوشت ساز رسول خدا(ص)؛
4- نزول آيه جان نثاري در شأن امام علي(ع)؛
5- ميلاد مسعود امام جعفر صادق(ع).

مهمترين اعمال اين ماه
شب اوّل:
اين شب به نام «ليلة المبيت» مزيّن است، در اين شب يک حادثه مهمّ تاريخي واقع شد و آن اين که در سال سيزدهم بعثت، رسول خدا(صلي الله عليه وآله) از مکّه به قصد هجرت به سوي مدينه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان گرديد و امير مۆمنان علي(عليه السلام) براي اغفال دشمنان، فداکارانه در بستر رسول خدا(صلي الله عليه وآله) خوابيد
آيه شريفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضي از مردمِ (با ايمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودي خدا مي فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» در حقّ آن حضرت نازل شد. (اقبال الاعمال، صفحه 592)
سال هجرت رسول خدا(صلي الله عليه وآله) مبدأ تاريخ مسلمانان است و تحوّلي عظيم در جهان اسلام روي داد.
1- روزه گرفتن به شکرانه سلامتي پيامبر اعظم و اميرمۆمنان از گزند کفار و مشرکان در اول ربيع الاول.
2- خواندن زيارت پيامبر (صلي الله عليه و آله) و علي (عليه السلام) در اين روز.

روز هشتم:
در روز هشتم ربيع الأوّل، سال 206، شهادت امام حسن عسکري(عليه السلام) طبق روايتي واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزّمان، حجّة بن الحسن ـ عجّل الله تعالي فرجه الشريف ـ آغاز گرديد. (کافي، ص503)
در اين روز شايسته است زيارت امام حسن عسکري عليه السلام خوانده شود.

روز دهم:
روز ازدواج رسول خدا(صلي الله عليه وآله) با حضرت خديجه کبري(عليها السلام) است در حالي که رسول خدا(صلي الله عليه وآله) 25 ساله بود و حضرت خديجه(عليها السلام)40 ساله. به همين مناسبت روزه اين روز به عنوان شکرگزاري مستحب شمرده شده است.(اقبال، ص599)

روز دوازدهم:
اين روز مطابق نظر مرحوم شيخ کليني و مسعودي و همچنين مشهور ميان اهل سنّت، روز ولادت با سعادت نبي مکرّم اسلام(صلي الله عليه وآله)است.(زاد المعاد، ص412)
همچنين در اين روز، رسول خدا(صلي الله عليه وآله) بعد از 12 روز که مسير راه ميان مکّه و مدينه را پيمود وارد مدينه گرديد. و نيز روز انقراض دولت بني مروان در سال 132 است. (مصباح المتهجّد، ص791)
اعمال مستحب در اين روز به شکرانه انقراض دولت اموي دو مورد است:
1- روزه گرفتن.
2- دو رکعت نماز مستحبي که در رکعت اول بعد از حمد، سه بار سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد سه بار سوره توحيد خوانده مي شود.

شب هفدهم:
طبق روايات مشهور شيعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبيا، رسول معظّم اسلام(صلي الله عليه وآله) است و شب بسيار مبارکي است.(مصباح المتهجّد، ص791)
1) غسل به نيّت روز هفدهم ربيع الاوّل.
2) روزه: که براي آن فضيلت بسيار نقل شده است، از جمله در رواياتي از ائمّه معصومين(عليهم السلام)آمده است: کسي که روز هفده ربيع را روزه بدارد، خداوند براي او ثواب روزه يکسال را مقرّر مي فرمايد.
3) دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال کردن مۆمنان و به زيارت مشاهد مشرّفه رفتن.
4) زيارت رسول خدا(صلي الله عليه وآله) از دور و نزديک در روايتي از آن حضرت آمده است: هر کس بعد از وفات من، قبرم را زيارت کند مانند کسي است که به هنگام حياتم به سوي من هجرت کرده باشد، اگر نمي توانيد مرا از نزديک زيارت کنيد، از همان راه دور به سوي من سلام بفرستيد (که به من مي رسد).
5) زيارت امير مۆمنان، علي(عليه السلام) نيز در اين روز مستحب است با همان زيارتي که امام صادق(عليه السلام) در چنين روزي کنار ضريح شريف آن حضرت(عليه السلام) وي را زيارت کرد.
6) تکريم، تعظيم و بزرگداشت اين روز بسيار بجاست، مرحوم «سيّد بن طاووس»، در اقبال، در تکريم و تعظيم اين روز به خاطر ولادت شخص اوّل عالم امکان و سرور همه ممکنات حضرت نبي اکرم(صلي الله عليه وآله) سفارش بسيار کرده است.
بنابراين، سزاوار است مسلمين با برپايي جشن ها و تشکيل جلسات، هرچه بيشتر با شخصيّت نبي مکرّم اسلام(صلي الله عليه وآله)، سيره و تاريخ زندگي او آشنا شوند و از آن، براي ساختن جامعه اي اسلامي و محمّدي بهره کامل گيرند.
همچنين يکسال قبل از هجرت رسول خدا(صلي الله عليه وآله)، در چنين شبي معراج آن حضرت صورت گرفت.(اقبال، ص601)

روز هفدهم:
همان گونه که گفتيم مشهور ميان علماي اماميّه آن است که روز هفدهم ربيع الأوّل، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمّد بن عبداللّه(صلي الله عليه وآله) است و معروف آن است که ولادتش در مکّه معظّمه، واقع شده است، و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفيل بوده است.(مصباح المتهجّد، ص791) (عام الفيل سالي است که ابرهه با لشکرش که بر فيل سوار بودند به قصد تخريب کعبه آمد، ولي همگي نابود شدند).
همچنين در چنين روزي در سال 83 هجري قمري، ولادت امام صادق(عليه السلام) واقع شده است و از اين جهت نيز بر اهمّيّت اين روز افزوده شده است.
ماه ربيع الأوّل گرچه آغاز آن آميخته با خاطره غم انگيز و اندوهبار شهادت امام حسن عسکري(عليه السلام)است، ولي از آن جا که ميلاد مبارک حضرت ختمي مرتبت رسول گرامي اسلام(صلي الله عليه وآله) مطابق روايت معروف، در هفدهم اين ماه و طبق روايت غيرمعروف، در دوازدهم آن واقع شده و ميلاد حضرت صادق(عليه السلام) نيز در هفدهم اين ماه است، ماه شادي و جشن و سرور است.
از آن جا که هجرت پيامبر اکرم(صلي الله عليه وآله) که سرچشمه دگرگوني عميق در جهانِ اسلام و عزّت و شوکت مسلمين شد، و همچنين داستان «ليلة المبيت» در اين ماه واقع گرديده، و آغاز امامت پربرکت حضرت بقية اللّه (ارواحنا فداه) همزمان با شهادتِ پدر بزرگوارش نيز مي باشد در مجموع از ماههاي بسيار پربرکت و پرخاطره است، که سزاوار است، همه علاقه مندان مکتب اهل بيت(عليهم السلام) آن را ارج نهند و گرامي بدارند.
(کتاب ارزنده المراقبات مرحوم آيت الله حاج ميرزا جواد ملکي تبريزي (ره)

اميدواريم با غروب خورشيد ماه صفر، هر آنچه قلب هاي پاکتان را ميآزارد غروب کند و شادي ربيع بر شما طلوع کند و هرگز پاياني بر آن نباشد.
پس بشارت باد پايان صفر و مبارک باد بر شما حلول ماه ربيع الاول