پایگاه اطلاع رسانی استانداری گلستان

جنگها و عقد قراردادهای متعدد بویژه دو عهدنامه گلستان و ترکمنچای، در دوره فتحلی شاه قاجار تاثیر عمیقی بر ناحیه استرآباد داشته است. بر طبق ماده 8 معاهده ترکمن چای در سال 1243 هجری قمری، حق کشتیرانی در دریای خزر به روسها واگذار شد، همچنین برطبق ماده 10 همین معاهده گشایش کنسولگریها و نمایندگیهای بازرگانی روسها در شهرهای ایران آزاد اعلام گردید. و در نتیجه بلافاصله در استرآباد بنائی به منظور تاسیس کنسولگری از یک تاجر استرآبادی توسط روسها خریداری شد.
ساختمان کنسولگری روسیه در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی و ضلع غربی امام زاده بی بی هور و بی بی گل در محله شیرکش واقع شده است. کنسولگری از دو ساختمان شامل ورودی و عمارت اصلی تشکیل شده است. ساختمان ورودی بنابه صورت دو طبقه از آجر و اندود گچ و خاک ساخته شده و با لایه ای از رنگ زرد پوشیده شده است. طبقه همکف ساختمان ورودی شامل یک درب چوبی، دو ستون آجری با مقطع مدور با طاقهای هلالی نیم دایره است. نمای خارجی طبقه اول شامل در ب و پنجره های چوبی و تراسی است که با نرده های خراطی شده تزئین یافته است.
ساختمان اصلی کنسولگری که به صورت عمارت کلاه فرنگی در وسط باغ قرار دارد، در دو طبقه با سازه آجری بر روی کرسی چینی به ارتفاع80 سانتی متر و اندود گچ ساخته شده است که همانند نمای ورودی در بخشهائی از آن لایه ای از رنگ زرد بر روی اندود بچشم می خورد. نمای شمالی عمارت با بازشوهای هلالی متعدد و نماهای غربی و جنوبی با بازشوهای تخت متعدد از یکنواختی خارج شده‌اند. نمای شرقی عمارت شامل ایوانی است که ستونهای چوبی آن بر روی چهار جرز نیم دایره آجری در طبقه همکف قرار گرفته است. پوشش عمارت اصلی و ورودی بنا در حال حاضر شیروانی و حلب پوش است که درطی تعمیرات گذشته جای پوشش سفالین را گرفته است.
محوطه باغ که با ترکیبی ار آجر و سنگ فرش شده بود شامل تعدادی حوض، باغچه و جوی آب بوده وحیاط هم با دیوارهای آجری و سرچین سفالی محصور شده بود که در حال حاضر اثر چندانی باقی از آنها باقی نمانده است.
برای تهیه آب آشامیدنی کنسولگری، در سال 1295 خورشیدی جاده ای در ضلع جنوبی دیوار شهر به سمت خیابان سرخواجه کشیده شد تا بتواند آب مورد نیاز را با کالسکه به راحتی به بنا حمل کنند که این جاده خیابان ملل فعلی است.
با وقوع انقلاب کبیر روسیه و خروج آخرین کنسول روسیه تزاری از استرآباد، ساختمان کنسولگری در 8خرداد 1299 خورشیدی موقتاً در اختیار اداره نظمیه استرآباد قرارگرفت، اما با ورود کنسول جدید کفیل حکومت استرآباد دستور تخلیه کنسولگری را داد و در نتیجه در 22 مهر 1300 با ورود ” وینر“ نماینده و کنسول روسیه، این ساختمان مجدد دراختیار دولت روسیه قرار گرفت.
در سوم اسفند ماه 1320 خورشیدی وینر که منشویک بود معزول و به جای او یک بلشویک کنسول استرآباد گردید وسرانجام با اشغال ایران در شهریور 1320 شهر استرآباد نیز دستخوش آسیبهای حاصل از جنگ شد. از زمان اشغال تا سال 1324 خورشیدی کنسولگری به عنوان یکی از مقرهای فرماندهی ارتش سرخ درآمد و بعد از آنکه قوای شوروی مجبور به تخلیه ایران شدند عمارت از سوی سفارت روسیه پلمپ گردید و در حال حاضر یک سرایدار از این بنا مراقبت می کند.