پایگاه اطلاع رسانی استانداری گلستان

استرآباد در قديم داراي سه محله بزرگِ اصلي بود كه هر محله، خود شامل محله هاي فرعي و گذر هاي مختلف مي شد. محله هاي اصلي گرگان عبارت بودند از: سبزه مشهد، نعلبندان و ميدان.

بافت تاريخي شهرگرگان بخشي از بافت هاي تاريخي منطقه محسوب مي شود که بيش از 162 هکتار وسعت دارد. آن چه اكنون ما آن را بافت تاريخي گرگان مي ناميم بازمانده مجموعه اي از يك شهر(استرآباد) و عناصر آن و فضاهاي شهري هم چون مساجد- آب انبارها- قنات ها- معابر و واحدهاي مسكوني يك يا چند طبقه و... مي باشد.

این تپه مهد اولیه فرهنگ و تمدن باستانی منطقه گرگان محسوب می شود که در 20 کیلومتری شمال شرق این شهر و در حاشیه روستای سرخنکلاته ، شمس آباد و تورنگ تپه واقع گردیده است.

دیوار بزرگ گرگان یا دیوار سرخ که در متون قدیمی با نام مار سرخ نیز نامیده‌شده‌است. دیواری تاریخی است که از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه‌های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه می‌یافته‌است. هم‌اکنون تقریبا تمام این دیوار از میان رفته‌است و تنها بخش‌های کوچکی از آن که در زیر خاک مدفون مانده، باقی است.

تپه فعلي قلعه خندان كه پيش از اين قلعه اي به نام «قلعه خندان» بوده و در جنوب غربي شهر گرگان در بلوار الغدير جنب ميدان شهيد باهنر قرار دارد، یکی از مهمترین مجموعه هاي باستانی است که در محدوده شهر گرگان(استرآباد قدیم) قرار دارد

سرپیر تا عهد پهلوی اول یکی از گذرهای محله سبزمشهد محسوب می شد که دارای مسجدی قدیمی بود و به آن مسجد قاضی هم می گفتند. در حاشیه این مسجد یک گورستان تاریخی نیز وجود داشت که معمولاً اهالی این گذر در آن دفن می شدند.

امامزاده روشن آباد مربوط به سدهٔ ۹ ه. ق. است و در شهرستان گرگان، بخش مرکزی ـ روستای روشن آباد واقع شده، مساحت محوطه آن حدود 7 هكتار است. نام قبلي اين امامزاده روشنوا مي‌باشد. مقبره اين امامزاده متعلق به عبداله از بستگان امام موسي كاظم (ع) است.

حرم مطهر امامزاده سيد ابراهيم عليه السلام و بي بي حور و بي بي نور سلام الله عليهما كه همگي از نوادگان امام كاظم عليه السلام مي باشند درقلب شهر گرگان و در قسمت جنوبي گرگان قديم واقع است.

امامزاده نه تن در شهر گرگان و در محله اى قدیمى که به همین نام نامگذارى شده که نگین محلات قدیمى گرگان مى باشد و از نظر ساختار قدیمى این شهر بین دو محله دوشنبه اى قدیم و محله میدان و محله میر کریم و کوچه بادگیر قرار دارد، مدفن نه تن از نوادگان حضرت امام موسى بن جعفر (سلام الله علیه) مى باشد.

آرامگاه‌ اسحاق‌ بن‌ موسى‌ بن‌ جعفر سلام الله علیه معروف‌ به‌ مشهدنور، از بناهاى‌ دوره سلجوقى‌ در شهرستان‌ گرگان‌ است. این‌ بنا در مرکز شهر گرگان‌، درگذر سرچشمه‌ از محله سبزه‌ مشهد قرار دارد. منابع‌ جغرافیایى‌ و تاریخى‌ نیز تنها به‌ ذکر نام‌ آن‌ اکتفا کرده‌ و اطلاعاتى‌ درباره ویژگیهاى‌ معمارى‌ بنا به‌ دست‌ نداده‌اند.

بنای اولیه مسجد را به دوره صفویه منصوب می دانند اما در دوره قاجاریه بازسازی شده است. این مسجد که در خیابان شهید رجایی است در سال های اخیر با وجود ثبت تاریخی تخریب و سعه جدیدی با اسلوب مشابه مسجد قدیمی جایگزین آن شده است.

تكيه يكي از عناصر مذهبي مهم شهر گرگان به شمار مي آيد كه در ماه محرم و براي اجراي مراسم عزاداري كاربرد ويژه پيدا مي كند. در بافت قديم گرگان تعداد زيادي تكيه وجود دارد كه هركدام به نام محلي كه درآن واقع شده اند خوانده مي شود.